وسواس، فکر کردن مکرر درباره چیزی یا کسی است که به نظر می رسد همیشه در ذهن یک فرد وجود دارد. وسواس ممکن است یک اتفاق گذرا یا یک علاقه طولانی مدت باشد و ممکن است تجارب ناراحت کننده باشد یا نباشد. چگونه وسواس نظافت را متوقف کنیم؟ نظافت چیست؟ چه راه هایی برای درمان وسواس نظافت وجود دارد؟ با ذهن آرا پاسخ را پیدا میکنیم.
وسواس نظافت و وسواس تمیزی
نگهداری از خانه تمیز و مرتب معمولاً نشانه سلامت عاطفی خوب است. با این حال، هنگامی که تمیز کردن مکرر و زیاد از حد می شود، یک اختلال روانی زمینه ای ممکن است علت آن باشد. ترس وسواسی از آلودگی همراه با اجبارهای نظافت و ضدعفونی کردن یکی از زیرشاخه های OCD (اختلال وسواس) است. افرادی که از نظافت اجباری رنج می برند ممکن است احساس آلودگی گسترده ای از آلودگی، میکروب آلودگی های محیطی یا سموم شیمیایی داشته باشند. آنها ممکن است از بیمار شدن یا ابتلا به برخی بیماری ها مانند آنفولانزا، سرطان یا HIV بترسند. تمیز کردن اجباری آنها حتی ممکن است با تفکر جادویی همراه باشد که اگر به اندازه کافی شسته یا تمیز شوند، می توان از یک پیامد فاجعه بار منفی جلوگیری کرد. متأسفانه، تمیز کردن اجباری هرگز کاملاً کافی نیست، و بنابراین، پیامد ترسناک همچنان ادامه دارد و باعث تمیز کردن وسواسی-اجباری بیشتر می شود.
6 قدم برای جلوگیری از وسواس نظافت که زندگی شما را کنترل می کند
«میز تمیز کردن» با حسن نیت؟
یک بار زنی با من شوخی کرد که آرزو می‌کرد شوهرش به مرتب کردن، علاقه اعتیادآوری داشته باشد! او تعجب کرد که آیا می‌توانم با استفاده از هنرهای تاریک هیپنوتیزم، به کاشتن «شیدایی برای پاکیزگی» در شوهرش کمک کنم؟
او شوخی می کرد، اما اگر شوهرش واقعاً شیفته نظافت می شد، از آن متنفر بود؟ نه
در اینجا یک مثال از چگونگی زندگی با وسواس نظافت وجود دارد:
شرلی اسیر وسواس نظافت بود
شرلی حدود یک سال پیش به دیدن من آمد.
“من تمیز می‌کنم، تمیز می‌کنم، جلا می‌دهم، آبکشی می‌کنم، جاروبرقی می‌کشم، برق می اندازم! سپس همه چیز را از نو شروع می‌کنم. تمام زندگی من حول محور تمیز نگه داشتن خانه‌مان می‌چرخد.
به طرز دردناکی متوجه کمی گرد و غبار در دفترم، کتاب‌های رها شده روی میز، یک لیوان قهوه نشسته شدم.
او ذهن من را خواند: “من دیگران را قضاوت نمی‌کنم. بدم نمی‌آید که خانه‌های دیگران بی نقص. به نوعی این را دوست دارم. فقط این است که من همیشه در تمیز کردن خانه‌ام وسواس داشته‌ام.
من کمی فکر کردم: «این درمان جواب می‌دهد! من از قبل احساس بهتری دارم».
بسیار خوب است که تمیز، مرتب، منظم باشید و به محیط زندگی خود افتخار کنید. اما هر چیزی که با افراط شود شروع به واکنش می کند و آرامش خاطر، روابط و سلامتی را از بین می برد. در همه چیز باید تعادل برقرار باشد.
نظافت وسواسی چگونه بر زندگی تأثیر می گذارد؟
علل و پیامدهای وسواس نظافت
چرا ممکن است کسی با وسواس همه چیز را تمیز کند؟ شرلی به من گفت که او به این باور رسیده است که پاکیزگی در کنار خداپرستی است. برخلاف آن مثلاً، خیّر یا صادق بودن که همیشه احساس می‌کردم مدعیان بهتری برای قرب الهی هستند، والدینش این ایده را به او القا کردند که افراد خوب، افراد موفق تمیزی خانه را حفظ می کنند. گفتم: «بیایید یک لحظه در مورد آنچه شما فکر می کنید صحبت نکنیم بلکه بیایید در مورد آنچه احساس می‌کنید صحبت کنیم. مثلاً، آیا احساس می‌کنید که یک ازدواج موفق را می‌توان با تمیزی و مرتب بودن خانه سنجید؟
من قبلاً متوجه شده بودم که او هر بار که از شوهرش نام می برد (آنها بچه نداشتند) به طور گذرا ناامید به نظر می رسید.
او سری تکان داد، کمی ناراحت به نظر می رسید. برای من، ترس از میکروب ها، آلودگی نیست. بیشتر احساس نیاز به انجام کاری است تا همه چیز کار کند…
خبر خوب؟ شرلی شروع به تغییر زندگی خود کرد. او تعادل و حتی عشق را به وجود خود بازگرداند و شروع به احساس خودانگیختگی کرد و از زندان وسواس خود رها شد.
چگونه از نظافت وسواس گونه دست بکشیم؟
اگر با وسواس تمیز می کنید، در اینجا طرحی از آنچه به شرلی (و دیگران) کمک کرد تا بر آن غلبه کنند، آمده است.
مرحله 1: تمیز کردن وسواس گونه در مسیر خود را با استراحت کردن در ابتدا متوقف کنید
هر شکلی از اختلال وسواس فکری عملی (OCD) در استرس و اضطراب رشد می کند. این فعالیت به عنوان تلاشی ناخودآگاه برای کاهش استرس انجام می شود. شاید این حس خرافی وجود داشته باشد که اگر فقط بتوانم به اندازه کافی تمیز کنم، می توانم از فاجعه جلوگیری کنم یا اوضاع را بهتر کنم!
و گاهی اوقات خود نظافت ممکن است به این هدف برسد که فرد را در حالتی که آرزوی آرامش ذهنی و جسمی آن را آرزو کرده بود، خسته کند. اما راه های راحت تری برای آرامش وجود دارد.
شرلی تعریف کرد که چگونه تمام روز را در حالی که شوهرش سر کار بود صرف تمیز کردن خانه دو خوابه آنها کرده است. هشت ساعت تمیز کردن خشمگینانه خانه ای که از قبل بی لک بود. تمام کردن، سپس شروع دوباره، دوباره و دوباره. به دنبال کمالی که هرگز پیدا نشد!
در اولین جلسه‌ای که با هم داشتیم، به او گفتم که به هیچ وجه نباید کمتر تمیز کند. اما من به او یاد دادم که آرام باشد. او به من گفت که نمی تواند آخرین باری را که احساس آرامش کرده است به خاطر بیاورد. یک فایل آرامشبخش به او دادم تا گوش کند و به او گفتم قبل از اینکه صبح شروع به تمیز کردن کند این کار را انجام دهد.
در ابتدای روز احساس آرامش زیادی به او داد، به طوری که احساس کرد کمتر دوست دارد دیوانه وار تمیز کند. او هنوز تمیز می‌کرد، اما شدت و نیاز به انجام آن تا حدودی از طریق استراحت اول برطرف شده بود.
پس قبل از تمیز کردن استراحت کنید.
مرحله 2: روال وسواسی را از بین ببرید
کناره گیری از پاکسازی وسواسی باید به گونه ای انجام شود که کاملاً بی شباهت به ترک عادت مواد مخدر نباشد: ذره ذره. توقف سرما می‌تواند بسیار طاقت‌فرسا به نظر برسد (و بالاخره، مقداری تمیز کردن مطلوب است!). شرلی در حال شکستن الگوی وسواس نظافت خود با آرام کردن عمیق قبل از شروع آن بود.
بعد به او پیشنهاد دادم که بیست دقیقه دیرتر از معمول شروع به تمیز کردن کند. سپس ترتیب تمیز کردن او تغییر کرد. حتی به صورت هیپنوتیزمی به او پیشنهاد دادم که گاهی فراموش می‌کند چیزی را کاملاً تمیز کند، بعداً به یاد بیاورد و سپس تصمیم بگیرد آن را برای روز بعد بگذارد. وقتی بعداً این را توصیف کرد، او یک هیجان را احساس کرد.
بنابراین خیلی تدریجی، ما تازه شروع کردیم به بازی با الگوی قدیمی. بازی کردن به روشی که ممکن است با یک گره محکم بازی کنید تا زمانی که متوجه شوید که آن را شل کنید و سست شوید.
به این فکر کنید که چگونه می توانید با عادت تمیز کردن خود کمی خلاق تر شوید. تغییر ترتیب یا زمان انجام آن، به آرامی شروع به شل کردن چنگال آن.
مرحله 3: به زندگی گسترده تر خود نگاه کنید
تمیز کردن وسواسی ممکن است نشانه اضطراب گسترده‌تر باشد. هنگامی که این اضطراب‌ها «به رختخواب گذاشته می‌شوند»، تمیز کردن وسواس‌آمیز ممکن است به دلیل کمبود «سوخت» کاهش یابد.
شرلی ازدواج را عاری از زندگی یا گرما توصیف کرد. به نظر می رسید شوهرش نمی خواست با او صحبت کند یا حتی از او قدردانی کند. مدام از او انتقاد می کرد. او به نوبه خود متوجه شد که می‌خواهد او را خشنود و راضی کند.
ما روی کمک به شرلی کار کردیم تا قاطعیت خود را بهبود بخشد و با صراحت بیشتری با شوهرش درباره آنچه که از او نیاز داشت صحبت کند. در نتیجه، تمایل کمتری به تمیز کردن اجباری داشت. او شروع به صحبت با او کرد، به آنها پیشنهاد داد بیرون بروند – همه چیز به سمتی پیش رفت که نیازهای زندگی واقعی او را برآورده کند.
مرحله 4: آیا ترس از آلودگی دارید؟
گاهی اوقات نظافت وسواس گونه به عنوان تلاشی برای کاهش ترس از آلودگی انجام می شود، اما احساس این است که هر چقدر هم که جاروبرقی بکشید، پولیش بزنید، و تمیز کنید، باز هم جایی “کثیفی” وجود دارد، حتی اگر نتوانید آن را ببینید دشمن نامرئی و فراگیر.
من نمی‌خواهم در مورد آن خیلی سطحی باشم، اما می‌توانیم شرلی را به‌عنوان در تلاشی ناموفق برای پاک کردن ازدواجی ببینیم که کارساز نبود. مشکل این بود که چون او سعی می کرد با تمرکز در مکان نامناسب چیزی را اصلاح کند، هیچ چیز نمی توانست به اندازه کافی تمیز باشد.
اگر احساس می‌کنید که تمیز کردن وسواسی به طور کامل یا جزئی از طریق ترس از آلودگی حفظ می‌شود، ممکن است ایده خوبی باشد که از یک درمانگر متمرکز بر راه‌حل کمک بگیرید و به شما کمک کند تا بر وسواس نظافت غلبه کنید.
مرحله 5: روی چیزی که واقعا از آن می ترسید تمرکز کنید
واقعاً چه چیزی شما را به نظافت وسواس گونه سوق می دهد؟ مطمئناً، ممکن است ترس از آلودگی باشد، احساس تمایل به ساختن یک «خانه غیرممکن» عالی. اما اجازه دهید کمی عمیق تر برویم.
یک لحظه فکر کنید؛ حالا تصور کنید (اگر کمک کرد چشمانتان را ببندید) تمیز نکنید! شاید حتی برای یک روز. به طور جدی به واقعیت تمیز نکردن فکر کنید. این حس شبیه چیه؟ اگر شما را کمی مضطرب می کند، پس اضطراب باعث پاکسازی وسواس گونه می شود. وقتی اضطراب کاهش می‌یابد، کنترل را پس می‌گیرید و شروع به دیکته کردن زمان و مکان تمیز کردن می‌کنید. زمانی که با فکر پاک نکردن زیاد احساس آرامش کردید، قدم های زیادی در مسیر بهبودی برداشته اید.
واقعاً عادت کنید عمیقاً در ذهن خود روی تمیز نکردن تمرکز کنید و در مورد آن احساس آرامش کنید.
البته شما باید کمی تمیز کنید، اما به یک زندگی نیز نیاز دارید. با شروع به استراحت با نظافت همیشه، زمان ایجاد فرصت برای رضایت واقعی را از دست خواهید داد.
مرحله آخر: برای خود زندگی کنید
شرلی شروع به تمیز کردن کمتر کرد، در ابتدا به آرامی زندگی خود را پس گرفت، سپس متوجه شد که شروع به استفاده سازنده از زمان آزاد کرد تا زمانی که تمیز کردن پنج بار در هفته، سپس سه بار و سپس فقط یک بار طبیعی به نظر میرسد. شوهرش ناآرام بود. سیستم در حال تغییر بود اما او کنار آمد. همانطور که گفتم، او برای ساختن زندگی با همسرش تلاش کرد. آنها با هم شروع به انجام کارها کردند. به کارهای دیگری نیاز داشت. یک دوره آموزشی گذراند، شغلی پیدا کرد و با دوستان جدیدی آشنا شد.
او هنوز به خانه‌اش افتخار می‌کرد، اما همانطور که به من گفت، من اکنون یک زندگی دارم، نه فقط یک برنامه تمیز کردن! اگر جورابی در اطراف افتاده یا فرش نیاز به جاروبرقی دارد، می‌تواند صبر کند تا کار دیگری را تمام کنم. جالب است. و چه کسی می خواهد مردم در مراسم تشییع جنازه خود چیزی برای گفتن نداشته باشند جز: او خانه فوق العاده ای داشت، او به خوبی جلا میداد!
غلبه بر نظافت اجباری یک شبه اتفاق نمی افتد (اگرچه گاهی اوقات می تواند انجام شود). اما وقتی راه خروج از اجبار را پیدا کردید (که نزدیک‌تر از چیزی است که فکر می‌کنید)، همیشه از این کار راضی خواهید بود.
در صورتی که 6 گام ذکر شده را پشت سر گذاشتید و تمامی اقدامات لازم را انجام دادید اما احساس می کنید که هنوز با افکار وسواس نظافت درگیر هستید؛ لازم است که به یک روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید. درمان هایی که روانشناسان به طور تخصصی از آن ها استفاده خواهند کرد تا علائم وسواس نظافت را در شما کاهش دهند؛ شامل موارد زیر می شود:
درمان شناختی – رفتاری (CBT): این نوع درمان، الگو های فکری اشتباه که باعث ایجاد اضطراب و وسواس نظافت می شود را به چالش می کشد و به شما کمک می کند که افکار منطقی را جایگرین آن ها کنید. (روانشناس بالینی، بهترین روانکاو تهران، روانشناس آنلاین، دکتر درمان وسواس)
خانواده درمانی: از آنجایی که یک فرد مبتلا به وسواس در جمع خانواده خود با مشکلات عدیده ای مواجه می گردد، خانواده درمانی می تواند یک اقدام موثر برای کمک به این افراد و خانواده هایشان باشد. در این روش درمانی بر کاهش تعارضات خانوادگی تمرکز شده و به خانواده ها کمک می شود که درک بهتری از اختلال وسواس پیدا کنند. همچنین درمانگر به اعضای خانواده انگیزه داده و به آن ها می آموزد که چگونه به عزیزانشان که افکار وسواسی دارند؛ کمک کنند.
گروه درمانی: در گروه درمانی، فرد مبتلا به وسواس نظافت در جمعی قرار می گیرد که همگی از نوعی وسواس رنج می برند. صحبت کردن با دیگر افرادی که تجربیات مشابه دارند باعث ایجاد احساس حمایت و همدلی می گردد. از طرف دیگر، قرار گرفتن در جمع، احساس انزوا را در افراد مبتلا به وسواس کاهش می دهد که به نوبه خود یک اقدام درمانی موثر برای کاهش افکار وسواسی محسوب می شود.
مواجهه درمانی: در این روش با کمک درمانگر، عوامل محرک داخلی و خارجی را که باعث ایجاد وسواس نظافت می شود را شناسایی می کنید. سپس در مورد ترس ها و نگرانی هایتان در رابطه با آلودگی و میکروب با درمانگر صحبت کرده و توضیح می دهید که به عنوان مثال اگر دست هایتان را به طور مداوم نشویید، تصور می کنید که چه اتفاقی خواهد افتاد. در ادامه درمانگر به شما کمک می کند که به تدریج با شرایط استرس زا چه در تخیل و در چه در زندگی واقعی تان، رو به رو شوید.
دارو درمانی: امکان دارد که روانپزشک برای کاهش نشانه های وسواس نظافت، دارو های ضد افسردگی را برایتان تجویز کند. نمونه هایی از این دارو ها شامل پروزاک (Prozac)، زولوفت (Zoloft)، پاکسیل (Paxil) و غیره می باشد. نکته مهم در رابطه با استفاده از دارو های روانپزشکی این است که نباید مصرف آن ها را به طور ناگهانی قطع کنید زیرا در بعضی موارد باعث عود علائم، تغییرات جدی در خلق و خو و افزایش افکار خودکشی می شود.
تحریک عمقی مغز: اگر روش های درمانی قبلی مثمر ثمر واقع نشوند؛ احتمالا درمانگرتان به روش تحریک عمقی مغز متوسل خواهد شد. در روش تحریک عمقی مغز، در مناطق مختلف مغز الکترود هایی قرار می دهند که پالس های الکتریکی تولید می کنند. در نتیجه این روش درمانی به تغییر افکار و رفتار هایتان منجر خواهد شد.
درمان های دارویی وسواس پاکیزگی
یکی از مهم ترین عوامل در وسواس نظافت، کمبود سروتین در بدن است. این ماده شیمیایی اگر در مغز کم باشد به احتمال زیاد باعث افسردگی و اضطراب شخص خواهد شد. تجویز داروهای ضد افسردگی باعث می شود که این ترشح این ماده در بدن بالا رفته و بتوانید آرام باشید. داروهایی که توسط پزشک تجویز می شود:
- Sertraline با نام تجاری ( زولوفت Zoloft )
- Fluvoxamine فلوکسامین
- Fluoxetine فلوکستین
شایع ترین داروهای ضد افسردگی هستند. این داروها در دسته داروهای مهار کننده بازجذب سروتین قرار میگیرند که برای درمان افسردگی، وسواس فکری، کاهش استرس و اضطراب کاربرد دارد. البته سایر داروها، نسبت به درجه وسواسی فرد متفاوت است و در دوزهای بالا یا پایین برای بیمار تجویز می شود.
وسواس نظافت و درمان وسواس تمیزی